Od arheoloških nalazišta, posebno je značajan lokalitet Mekote koji je pripadao kasnom bronzanom dobu i halštatu, u rasponu od VIII vijeka stare ere do početka nove ere. Iskopavanja na ovom lokalitetu su vršena 80-ih godina prošlog vijeka, prilikom čega je otkriveno 389 grobova sa preko 1500 različitih grobnih nalaza od bronze, keramike, jantara, kože i željeza. Posebno su značajni ostaci kompletnog rudarsko-metalurškog pogona u dolini riječice Japre, jer se od japranskog željeza izrađivalo oružje za rimske legije u Panoniji-koplja, mačevi, štitovi, kacige i sl.
Od spomenika kulture, najznačajniji su sakralni objekti: crkve i džamije, te nekoliko starih građevina, od kojih se najviše ističu stara gradska vijećnica i biblioteka, zatim spomenici iz prošlosti i savremena arhitektonska ostvarenja.
Stara gradska vijećnica – sagrađena 1888. godine u pseudomavarskom stilu. Zgrada je karakterističan primjerak svoje epohe – odnosno perioda austro-ugarske okupacije ovog područja. Bez obzira na njene relativno male gabarite, zbog svoje dekorativnosti i upečatljivosti, ona se ubraja u red najskladnijih objekata na cijelom prostoru BiH. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika je 2006. godine u Sarajevu, donijela Odluku kojom se Istorijska građevina – Vijećnica u Novom Gradu proglašava nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Danas se u zgradi Stare gradske vijećnice nalazi Muzej i Turistička organizacija opštine Novi Grad.
Narodna biblioteka Novi Grad je najstarija kulturna institucija u gradu. Naime, u biblioteci se čuvaju stare i vrijedne knjige sa pečatom Srpske čitaonice iz 1899. godine. Zgrada u kojoj je smještena biblioteka odlikuje se dekorativnom arhitekturom iz perioda austrougarske vladavine, i kao takva izuzetan je turistički potencijal grada. Pored svakodnevnog rada sa čitaocima, blioteka organizuje književne večeri, promocije knjiga, izložbe posvećene znamenitim ličnostima, te aktivno učestvuje na promovisanju svih kulturnih dešavanje u opštini Novi Grad.
Veoma značajan je i Legat Stojana Ćelića, koji je takođe proglašen Nacionalnim spomenikom BiH. Smješten u Gradskoj galeriji ovaj nacionalni spomenik čini 41 djelo, i to: 4 ulja na platnu, 6 crteža, 31 grafika.
Spomenik „Majka partizanka“ – Monumentalni spomenik Majci partizanki, rad Marijana Kockovića, podignut je 1964. godine i predstavlja kompoziciju koju čine bronzana statua majke partizanke, 10 m dug kameni reljef sa prikazom toka NOB-e i granitni kubus sa uklesanim stihovima iz poeme Skendera Kulenović „Stojanka majka Knežpoljka“.
Spomenik palim borcima u otadžbinskom ratu – Spomenik je podignut 2005. godine u čast srpskim braniocima odbrambeno-otadžbinskog rata od 1990 do 1995. godine.
Spomenik u Velikoj Rujiškoj – Spomen kosturnica i spomenik je izgrađen 1961. Godine sa devet betonskih masiva u centralnom dijelu i 5 apsida u krugu. U centralnom dijelu na betonskim masivima su polubiste 5 narodnih heroja Podgrmeča i 4 polubiste istaknutih revolucionara ovog kraja. Ispod ovih masiva je spomen-kosturnica sa 76 posmrtnih ostataka boraca NOR-a. Na apsidama je 889 imena poginulih boraca i 1.434 imena žrtava fašističkog terora.
Spomenik „Cvijet slobode“ se nalazi na Gliginom brdu kod Dobrljina, a rad je Ahmeta Bešića. To je neka vrsta kripte u obliku džinovskog betonskog cvijeta, koji asocira na rađanje oslobodilačke ideje u toku julskog ustanka 1941.g.
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice u Velikoj Rujiškoj – Crkva Rođenja Presvete Bogorodice izgrađena je 1905. Godine. Crkva je obnovljena 1998. Godine prilozima građana sela, a na ulazu je postavljena spomen-ploča poginulim borcima otadžbinskog rata 1992-95. Godine iz sela Mala Krupska i Velika Rujiška. Kod crkve se, 21. septembra svake godine, održava narodni zbor za Malu Gospojinu.
Gradski Kej – Jedna od najvećih atrakcija Novog Grada je poznata tri kilometra duga i kamenom ozidana obaloutvrda ili glasoviti novski „Kej“, s alejom sjenovitih kestena i mirisnih lipa. Njegova je izgradnja imala više faza: glavne radove započela gradska uprava u austrijskom razdoblju od 1903. do 1906. godine, a nastavila kraljevska vlast od 1934. do 1937. godine. Preostali neozidani međuprostor s nešto povišenom obalom je nakon velikih poplava 1954. i 1955. godine dozidala tadašnja vlast, a uzvodni vidorijski dio ozidan je poslije izgradnje hotela 1985. godine. Nakon ovih radova „Kej“ je kao čuveno šetalište napokon dobio svoju cjelovitost, s neizbježnim prekidom kod mosta na Uni i Stare gradske Vijećnice.
Prve kulturno-istorijske institucije na ovom području su Pjevačko Društvo „Krajišnik“ (1873.), Čitaonica, Činovnička čitaonica i druge. Prva društva koja su se bavila kulturnim radom bila su: Žensko dobrotvorno društvo, Soko i Seljačka spora. Danas taj rad objedinjuje „Kulturno obrazovni centar” Novi Grad u čijem sastavu su Radnički univerzitet, Dom kulture, Muzej i bioskop.
Kulturno umjetničko Društvo „UNA“ Novi Grad osnovano je krajem 2007. godine. Nastalo je iz „folklorne sekcije“ Javne ustanove Kulturno-obrazovni centar Novi Grad, koja je radila od 2003. godine. Društvo danas broji oko 120 članova, raspoređenih u više sekcija: folklorna, muzička-ansambl, izvorna muška pjevačka grupa, ženska vokalna, te odnedavno i hor. Nastupali su na više festivala od kojih se izdvajaju: Beograd, Gruža, Kikinda (Banatsko Veliko Selo), Slovenija (Hrastnik), Mrkonjić Grad, Čelinac, Ribnik, Dvor na Uni, Kostajnica.
